Postać
Kazimierz Studentowicz 1903-1992

Urodził się 30 września 1903 roku w Krakowie w rodzinie Leopolda i Marii z Halikowskich. Przed wybuchem I wojny światowej zamieszkał wraz z matką w Nowym Targu (ojciec zmarł na gruźlice w 1911 r.), potem naukę kontynuował w Małym Seminarium Duchownym w Krakowie (jednak opuścił je przed maturą gimnazjalną) oraz Gimnazjum św. Anny. W 1921 r. rozpoczął studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zainteresowanie ekonomiczne rozwijał pod kierunkiem profesora Adama Krzyżanowskiego. Dzięki jego pomocy Studentowicz wyjechał na stypendium do Londynu. Na podstawie materiałów zebranych w czasie podróży udało mu się napisać pod kierunkiem Krzyżanowskiego rozprawę doktorską pod tytułem: O stosunkach walutowych w Anglii przed wojną i jej powrotu do waluty złotej po wojnie. Od 1926 r. w ramach stypendium Fundacji Kościuszkowskiej kontynuował badania w Columbia Business School w Nowym Yorku. W czasie pobytu w  Stanach Zjednoczonych Studentowicz zapoznał się z funkcjonowaniem wielu ważnych instytucji finansowych oraz rozpoczął zabiegi o uzyskanie kolejnego tytułu doktorskiego. Do kraju powrócił nagle w związku z pogarszającym się stanem zdrowia matki. W Polsce podjął prace w Banku Gospodarstwa Krajowego, szybko związał się ze środowiskiem pisma „Gospodarka Narodowa”. W drugiej połowie lat 30. Studentowicz stał się głównym twórcą programy ekonomicznego grupy młodych konserwatystów skupionych wokół pism „Bunt Młodych”, potem „Polityka” redagowanych przez Jerzego Giedroycia. Był współautorem manifestu tego środowiska Polska Idea Imperialna (1937), nakładem „Polityki”, na podstawie wcześniejszych artykułów, wydano pracę Studentowicza Polityka gospodarcza państwa. W ramach serii wydawniczej pisma ukazał się również jego przekład pracy Joan Robinson Wstęp do zagadnienia zatrudnienia (1938)  Studentowicz przede wszystkim podejmował krytykę polityki deflacyjnej, jak i także posunięcia ministra Kwiatkowskiego, tj. m.in. utrzymywanie wysokiego kursu złotego, jak i zachowanie wymienialności waluty na złoto.

Jeszcze przed wybuchem drugiej wojny światowej Studentowicz nawiązał kontaktu ze działaczami grupy „Jutra Pracy”. W czasie wojny wszedł w skład chadeckiej organizacji „Unia” na czele której stał Jerzy Braun, Jan Hoppe z „Jutra Pracy” był jego zastępcą. Studentowicz należał do Komitetu Naczelnego „Unii”, był redaktorem pisma „Naród”, był również jednym z głównych twórców linii programowej środowiska. Praca w ramach „Unii” wiązała się z powrotem Studentowicza do katolicyzmu (kryzys wiary miał swoje źródło w doświadczeniach w czasach nauki w seminarium), co automatyczne przełożyło się na profil myśli politycznej. Koncepcje ekonomiczne i społeczne prezentowane przez Studentowicza w coraz większym zakresie rozwijały zagadnienia katolickiej nauki społecznej. Po połączeniu „Unii” ze Stronnictwem Pracy Studentowicz zasiadał w Zarządzie Partii.

            W 1945 r. włączył się aktywnie tworzenie Stronnictwa Pracy Karola Popiela, był autorem pierwszego powojennego programu partii. Został Prezesem Zarządu Wojewódzkiego SP w Bydgoszczy, działalność tą łączył ze stanowiskiem dyrektora Banku Gospodarstwa Krajowego w Bydgoszczy. Sytuacja Studentowicza zaczęła się jednak pogarszać wraz z umacnianiem władzy komunistów i coraz bardziej aktywnym zwalczaniem partii opozycyjnych. Stracił posadę dyrektorską, a w lipcu 1946 r. Stronnictwo Pracy zawiesiło swoją działalność. Po zaprzestaniu bezpośredniej aktywności politycznej rozpoczął wraz z innymi działaczami dawnej „Unii” współprace z „Tygodnikiem Warszawskim”. Na łamach tego pisma Studentowicz pisał głównie artykuły z zakresu ekonomii i katolickiej nauki społecznej.

            Po sfałszowanych wyborach w 1947 r. komuniści przeszli do otwartego ataku na środowisko „Tygodnika Warszawskiego”. Po nieudanej uciecze z kraju Studentowicz został aresztowany (20 lipca 1948 r.) wkrótce potem podjęto decyzję o likwidacji „Tygodnika”. W maju 1950 r. usłyszał wyrok 15 lat więzienia; został zwolniony w wyniku amnestii w 1956 r. (rok później został zrehabilitowany).

Na wolności Studentowicz po nieudanych próbach tworzenia zjednoczonego ruchu katolików oddał się pracy naukowej. W związku z chorobą żony Studentowicz podjął próbę wyjazdu do Stanów Zjednoczonych pod pozorem pracy naukowej. Za wstawiennictwem m.in. Giedroycia otrzymał stypendium Forda, w Nowym Yorku dokończył formalności finalizujące jego starania o doktorat (tytuł doktora filozofii w zakresie ekonomii otrzymał w 1958 r.).  Pracował w Zakładzie Nauk Ekonomicznych PAN, tłumaczył w tym czasie pracę m.in J. Robinson, M. Kaleckiego czy G. Wheelera, Jego rozprawa Perspektywy monetarne złota z 1958 r. na skutek decyzji politycznych została wydana dopiero w 1973 r. Pracował w Ministerstwie  Handlu Zagranicznego jako tłumacz prasy zagranicznej. Habilitację uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim w 1964 r. na podstawie rozprawy Ewolucja zasad polityki pieniężnej w ustroju kapitalistycznym, uzyskał tytuł docenta, na emeryturę przeszedł w 1969 r.

            Studentowicz przez cały czas pozostał jednak żywo zainteresowany w aktywnym udziałem katolików w sprawach społecznych kraju. Zaangażował się działalności Klubów Inteligencji Katolickiej, w latach 70. podjął nieudaną próbę reaktywowania Stronnictwa Pracy.

Wobec rodzącej się opozycji zachował dystans. Z uwagi na trwały układ geopolityczny uznawał obecność Polski w bloku wschodnim za fakt niezmienny, co automatycznie implikowało poglądy na ustrój socjalistyczny. Celem – wyznaczanym przez Studentowicza – winno być dokonanie na gruncie polskim synteza socjalizmu i etyki chrześcijańskiej. W latach 80. zaangażował się krótkotrwale w ZP „Grunwald”, ale zapisał się również do „Solidarności”.

Ostatnie lata życia spędził w Poznaniu, zmarł 10 marca 1992 r.

***

Biogram powstał w ramach projektu „Nauka i polskie dziedzictwo intelektualne. Program popularyzacji polskich nauk humanistycznych i społecznych” finansowanego w ramach umowy 986/P-DUN/2016 ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeznaczonych na działalność upowszechniającą naukę.