Postać
Stanisław ze Skarbimierza ok. 1365-1431

Wraz z Pawłem Włodkowicem twórca polskiej koncepcji prawa międzynarodowego. Studia odbył na założonym w 1348 r. Uniwersytecie w Pradze na wydziale sztuk wyzwolonych. Po ich ukończeniu otrzymał święcenia kapłańskie. Następnie w 1389 r. podjął studia prawnicze w Pradze, uzyskując w 1396 r. na Wydziale Prawa tytuł doktora dekretów. W takcie odbywania studiów nie zerwał kontaktów z krajem, ściśle współpracując przy reaktywacji Uniwersytetu Krakowskiego, starając się o wznowienie działalności dydaktycznej instytucji. Równocześnie związany był z działalnością dworu królewskiego, będąc spowiednikiem królowej Jadwigi. W 1400 r. król Władysław Jagiełło wydał dokument fundacyjny Uniwersytetu Krakowskiego, mianując Stanisława ze Skarbimierza pierwszym rektorem uczelni. Podczas swojej mowy inauguracyjnej pt. Pochwała Uniwersytetu na nowo ufundowanego przedstawił swoją wizję organizacji nauki i uniwersytetu. Przyznał teologii najwyższe miejsce w hierarchii nauk, równocześnie uwypuklając rolę instytucji uniwersytetu w kształtowaniu oraz rozwoju człowieka, natomiast ludzi wykształconych uważał za tych, którzy mieli przyczyniać się do wzmocnienia potęgi państwa i Kościoła. Funkcję rektora Uniwersytetu Krakowskiego sprawował raz jeszcze w 1413 r.Mimo tego, iż Stanisław ze Skarbimierza nie pełnił żadnych funkcji publicznych, był mocno zaangażowany w debaty polityczne toczące się w ówczesnych czasach. Za jedno z najważniejszych jego dzieł uważa się powstałe podczas wojny Polski z Zakonem Krzyżackim (1409-1411) Kazanie o wojnie sprawiedliwej i niesprawiedliwej (1410). Krakowski prawnik starał się nadać moralne podstawy działaniom wojennym, określając, które z wojen można uznać za sprawiedliwe. Według niego wojna taka musi spełniać warunki określone przez niego w traktacie. Pierwszym z nich było podjęcie wojny z konieczności, w celu obrony ojczyzny lub odzyskania utraconych ziem. Następnie twierdził, iż w trakcie wojny sprawiedliwej zabójstwo czy niszczenie mienia jest usprawiedliwione, jeśli wynika z wyższej konieczności, a nie jest spowodowane nienawiścią do wroga, czy też z powodu chciwości rządzącego. Ponadto prowadzącemu wojnę sprawiedliwą władcy przysługiwało prawo zachowania łupów zdobytych w walce z wrogiem. Bardzo ważnym elementem w koncepcji Stanisława była pełna odpowiedzialność moralna oraz materialna za skutki walk, którą przed swoimi poddanymi ponosił władca wszczynający wojnę niesprawiedliwą. Dalej dowodził, iż wojna sprawiedliwa może być toczona przeciwko władcy chrześcijańskiemu nawet z pomocą wojsk pogańskich. Co więcej, nie można było rozpocząć wojny przeciwko poganom tylko z samego faktu nieuznawania przez nich wiary chrześcijańskiej, szczególnie jeśli posiadali prawa do zajmowanych ziem. Zaangażowanie teoretyczne Stanisława w konflikt z krzyżakami zyskało również wymiar praktyczny, gdyż pełnił on funkcję przedstawiciela Władysława Jagiełły podczas procesu polsko-krzyżackiego toczącego się przed wysłannikiem papieża Marcina V w 1422 r.Szczególnie ważne miejsce w rozważaniach prawno-politycznych Stanisława ze Skarbimierza zajmuje jego koncepcja państwa, które traktował jako organizm. W myśl tejże król jako głowa państwa nie mógł naruszać niczyich praw, zaś wszyscy poddani powinni troszczyć się o dobro wspólne. Cnotą konieczną dobrego władcy była mądrość, którą ściśle łączył z wykształceniem oraz znajomością Pisma Świętego jako pozwalającego na bezpośrednie obcowanie z mądrością boską. Władca, który nie posiadł cnoty mądrości, powinien zadbać o zapewnienie sobie mądrych doradców. Przy czym uczony ganił tych monarchów, którzy uważali, iż posiedli całą wiedzę i odrzucali pomoc ludzi wykształconych. Troszcząc się o jedność w całym organizmie państwowym, członkowie społeczności mieli przypisane role zgodne ze swoją pozycją. Dlatego członkowie warstw niższych nie powinni sięgać po wyższe godności, natomiast zajmujący wyższe pozycje w państwie nie mogli gardzić niższymi. W swych dążeniach do pomyślności państwo, w myśli Stanisława ze Skarbimierza, miało kierować się pewnymi określonymi zasadami. Pierwszą z nich była sprawiedliwość, drugą wskazaną przez niego zasadą była zgodność obywateli połączona ze współdziałaniem w sprawach państwowych, która miała chronić przed rządami tyranii, egoizmów i podziałów politycznych. W dalszej kolejności krakowski myśliciel uwypuklał dużą rolę zaufania pomiędzy mieszkańcami państwa. Dużą rolę, jak wcześniej zostało wspomniane, przywiązywał do roli doradców w państwie, mających stanowić oparcie dla rządzącego oraz pomagać mu w podejmowaniu mądrych i przemyślanych decyzji. Ostatnim elementem koniecznym do osiągnięcia przez państwo dobrych rządów było określenie jednego, wspólnego celu, który będzie zapobiegał partykularnym dążeniom i rozbiciu państwa.Stanisław ze Skarbimierza zmarł 9 stycznia 1431 r. Obecnie jest znany najbardziej ze swej twórczości dotyczącej zagadnień prawno-politycznych. Wraz ze swoim uczniem Pawłem Włodkowicem uważany jest za twórcę polskiej koncepcji prawa międzynarodowego. Należy jednak podkreślić, iż jego spuścizna obejmuje ponad 600 pozycji dotyczących głównie zagadnień teologicznych oraz duszpasterskich, szczególnie zbiorów kazań. Znamiennym również jest, iż pomimo swego wykształcenia prawniczego, Stanisław ze Skarbimierza nie napisał żadnego dzieła ściśle dotyczącego prawa.